ฮอร์โมนนอกจากผลิตจากต่อมไร้ท่อ
(endocrine gland) แล้วยังสามารถผลิตได้จากเซลล์อื่นๆ อีก
(endocrine ออกเสียงได้ 2 แบบคือแบบอเมริกัน โดยทั่วไป"เอนโดคริน" แบบอังกฤษ
"เอนโดครายน์")
ต่อมไร้ท่อเป็นที่ผลิตฮอร์โมนที่ใหญ่ที่สุด
ซึ่งมีทั้ง ต่อมไร้ท่อที่จำเป็น และต่อมไร้ท่อที่ไม่จำเป็น
1.1
ต่อมไร้ท่อที่จำเป็น หมายถึงต่อมที่ผลิตฮอร์โมนที่สำคัญต่อร่างกาย
ซึ่งถ้าร่างกายขาดฮอร์โมนเหล่านี้ จะทำให้ถึงแก่ชีวิตได้ ได้แก่ ต่อมอะดรีนัลคอร์เท็ก
ต่อมพาราไทรอยด์ ตับอ่อน เป็นต้น
1.2
ต่อมไร้ท่อที่ไม่จำเป็น หมายถึงต่อมที่ผลิตฮอร์โมนที่ร่างกายขาดฮอร์โมนนี้
ร่างกายยังสามารถดำรงอยู่ได้ แต่จะมีความผิดปกติตามหน้าที่ของฮอร์โมนที่ขาดไป
ได้แก่ ต่อมไพเนียล ต่อม ไทมัส รังไข่ และอัณฑะเป็นต้น
ต่อมไร้ท่อยังแบ่งตามการหลั่งของฮอร์โมนที่มีผลต่อเซลล์ต่างๆได้ดังนี้
-
โอโตคริน
(autocrine) เป็นเซลล์ต่อมไร้ท่อที่ผลิตฮอร์โมนแล้วมีผลต่อเซลล์ต่อมเอง
-
พาราคริน (paracrine
: para : รอบๆ) เป็นเซลล์ต่อมไร้ท่อที่ผลิตฮอร์โมนแล้วมีผลต่อเซลล์ข้างเคียง
-
เอนโดคริน (endocrine) เป็นเซลล์ต่อมไร้ท่อที่ผลิตฮอร์โมนแล้วมีผลต่ออวัยวะที่ห่างออกไป
|
ผลการหลั่งของฮอร์โมนต่อตำแหน่งของเซลล์ตามที่ต่างๆ
โอโตคริน (autocrine) พาราคริน (paracrine) และเอนโดคริน (endocrine)
|
เนื้อเยื่อของอวัยวะต่างๆที่ผลิตฮอร์โมนได้แก่
เนื้อเยื่อชั้นในของผนังกระเพาะอาหาร ลำไส้เล็ก และไตเป็นต้น กลุ่มของฮอร์โมนที่ผลิตที่เนื้อเยื่อเรียกว่าฮอร์โมนจากเนื้อเยื่อ
( tissue hormone) ได้แก่
-
แกสตริน (gastrin) สร้างจากเนื้อเยื่อชั้นในของกระเพาะอาหาร
มีหน้าที่กระตุ้นให้เกิดการหลั่งน้ำย่อยและกรดไฮโดรคลอริก และการหลั่งน้ำย่อยจากตับอ่อน
รวมทั้งการควบคุมการเคลื่อนไหวของกระเพาะอาหารและลำไส้เล็ก
-
ซีครีติน (secretin) หลั่งจากลำไส้เล็กส่วนต้น
หรือดูโอดีนัม( duodenum) กระตุ้นตับอ่อนให้หลั่งน้ำย่อยและกระตุ้นตับให้หลั่งน้ำดีออกมาย่อยอาหาร
เซลล์ประสาทที่ผลิตฮอร์โมน
หรือเรียกว่า นิวโรซีครีทอรีเซลล์
(neurosecretory cell) ได้แก่เซลล์ประสาทในสมองส่วนไฮโพทาลามัส
กลุ่มฮอร์โมนที่ผลิตจากเซลล์ประสาทเรียกว่านิวโร ฮอร์โมน (neuro hormone)
แล้วถูกส่งไปตามเอกซอนของเซลล์ประสาท จนกระทั่งถึงปลายประสาท เข้าสู่ระบบไหลเวียนโลหิต
ไปมีผลต่ออวัยวะเป้าหมาย
ฮอร์โมนประสาทที่สร้างจากนิวโรซีครีทอรีเซลล์ในไฮโพทาลามัส
แล้วเดินทางมาสิ้นสุด และหลั่งฮอร์โมนประสาท ที่ต่อมใต้สมองส่วนหลัง
แล้วหลั่งเข้ากระแสเลือดไปยังอวัยวะเป้าหมาย
|