จุลสารนวัตกรรม ฉบับที่ 76 – ศึกษาปริทัศน์ เรื่อง การใช้โซเชียลมีเดียในการเรียนรู้และการสื่อสาร: วิเคราะห์ประโยชน์และข้อควรระวังของการใช้โซเชียลมีเดียในการเรียนรู้

        ในยุคดิจิทัลที่โซเชียลมีเดียเข้ามามีบทบาทสำคัญในชีวิตประจำวันของคนในสังคม การนำโซเชียลมีเดียมาประยุกต์ใช้ในชีวิต การทำงาน หรือการทำกิจกรรมต่าง ๆ จึงเป็นเรื่องที่น่าสนใจเป็นอย่างยิ่ง กล่าวคือในชีวิตประจำวันของคนเรายุคนี้ โซเชียลมีเดียได้กลายเป็นส่วนหนึ่งและเป็นส่วนที่สำคัญของสังคมไปแล้ว เรียกว่าสังคมจะที่ขาดโซเชียลมีเดียไปไม่ได้และโซเชียลมีเดียยังมีบทบาทสำคัญในการส่งเสริมการเรียนรู้และพัฒนาตนเองด้วย แต่ที่ผ่านมา เรื่องโซเชียลมีเดียยังเป็นสงสัยหรือไม่สนใจศึกษาของคนอีกเป็นจำนวนมาก ดังนั้น ในที่นี้ หากจะกล่าวถึงความหมายของโซเชียลมีเดียอย่างสั้น ๆ ก็คือแพลตฟอร์มออนไลน์ที่ผู้คนสามารถสร้างเนื้อหา สื่อสาร และเชื่อมต่อกันได้อย่างสะดวกสบาย เช่น เฟซบุ๊ก ทวิตเตอร์ อินสตาแกรม ยูทูบ และอื่น ๆ ซึ่งแพลตฟอร์มเหล่านี้มีเครื่องมือและฟีเจอร์ที่หลากหลายที่เอื้อต่อการเรียนรู้และการสื่อสาร
        ส่วนการที่โซเชียลมีเดียมีความสำคัญต่อการเรียนรู้และการสื่อสารนั้นเป็นเพราะได้ช่วยให้เกิดการเข้าถึงข้อมูลได้ง่ายและรวดเร็ว ทำให้การศึกษาค้นคว้าหาความรู้เป็นเรื่องทำได้ง่ายและสะดวก เป็นการเปิดโอกาสให้ได้มีการปฏิสัมพันธ์ของคนทั่วโลกและก่อให้เกิดการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นและร่วมกันสร้างสรรค์ผลงานได้ โดยเฉพาะหากมองในแง่การศึกษาแล้ว โซเชียลมีเดียได้ทำให้ผู้เรียนสามารถเรียนรู้ได้ทุกที่ทุกเวลา ตราบเท่าที่มีอุปกรณ์เชื่อมต่ออินเทอร์เน็ต ทำให้เกิดการเรียนรู้ได้อย่างไม่จำกัดอยู่แค่ในห้องเรียน ทำให้เกิดการนำเสนอรูปแบบการสื่อสารที่หลากหลาย ทั้งในรูปแบบข้อความ รูปภาพ วิดีโอ และเสียง จึงทำให้การสื่อสารดำเนินเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพประสิทธิผลและเป็นที่น่าสนใจยิ่งขึ้น ดังนั้น หากได้มีการได้วิเคราะห์ทั้งด้านประโยชน์และข้อควรระวังของการใช้โซเชียลมีเดียในการเรียนรู้ เพื่อให้เกิดประสิทธิภาพและปลอดภัยนั้น ผู้เขียนเข้าใจว่าการใช้โซเชียลมีเดียอย่างมองเห็นคุณค่า มีแผนและเป้าหมายในการใช้ การเรียนรู้และการสื่อสารย่อมจะก่อให้เกิดผลลัพธ์ที่ดีได้อย่างมากมาย

ประโยชน์ของการใช้โซเชียลมีเดียในการเรียนรู้
        การใช้โซเชียลมีเดียในการเรียนรู้นั้นทำให้เกิดประโยชน์แก่ผู้ใช้เองเป็นเบื้องต้น ส่วนลำดับถัดมาก็คือทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องหรือสังคมย่อมได้ประโยชน์ต่าง ๆ จากการใช้โซเชียลมีเดียดังต่อไปนี้
1. ช่วยในการสร้างชุมชนการเรียนรู้
โซเชียลมีเดียช่วยสร้างพื้นที่สำหรับการแลกเปลี่ยนความรู้ การสนทนาและการทำงานร่วมกัน เช่น การตั้งกลุ่ม Facebook หรือใช้ Twitter ในการติดตามข่าวสารและผู้เชี่ยวชาญในสาขาต่าง ๆ ส่งเสริมการเรียนรู้แบบร่วมมือและการแบ่งปันความรู้
2. ช่วยในการเข้าถึงข้อมูลและทรัพยากรการเรียนรู้
โซเชียลมีเดียเป็นแหล่งรวมข้อมูลและทรัพยากรการเรียนรู้ที่หลากหลาย เช่น บทความ วิดีโอ ภาพ และการเชื่อมโยงไปยังเว็บไซต์อื่น ๆ ช่วยให้สามารถเข้าถึงข้อมูลได้อย่างสะดวกและรวดเร็ว ขยายขอบเขตการเรียนรู้ให้กว้างขึ้น
3. ช่วยในการสื่อสารและการโต้ตอบ
โซเชียลมีเดียช่วยให้สามารถสื่อสารและโต้ตอบกันได้อย่างมีประสิทธิภาพ เช่น การตอบคำถาม การให้คำแนะนำ และการแจ้งข่าวสาร การสร้างความสัมพันธ์ที่ดีและการส่งเสริมการมีส่วนร่วมในการเรียนรู้
4. ช่วยในการพัฒนาความคิดสร้างสรรค์และทักษะการสื่อสาร
การใช้โซเชียลมีเดียในการสร้างสื่อการเรียนรู้ เช่น การสร้างวิดีโอ การเขียนบล็อก หรือการสร้างอินโฟกราฟิก ช่วยพัฒนาความคิดสร้างสรรค์ ทักษะการสื่อสาร และทักษะดิจิทัล
5. ช่วยในการเรียนรู้แบบยืดหยุ่นและสะดวกสบาย
โซเชียลมีเดียช่วยให้การเรียนรู้สามารถเกิดขึ้นได้ทุกที่ทุกเวลา สามารถเข้าถึงข้อมูลและทรัพยากรการเรียนรู้ได้ตลอด 24 ชั่วโมง สร้างความยืดหยุ่นและความสะดวกสบายในการเรียนรู้

ข้อควรระวังของการใช้โซเชียลมีเดียในการเรียนรู้
        สำหรับข้อที่คนใช้โซเชียลมีเดียควรระมัดระวังหรือให้ความใส่ใจเป็นพิเศษ เพราะหากใช้โซเชียลมีเดียไม่ถูกต้องและไม่เหมาะสมแล้ว ย่อมมีโอกาสที่จะเกิดความผิดพลาดได้ ดังนั้น จึงควรที่จะมีสติป้องกันภัยต่าง ๆ จากการใช้โซเชียลมีเดียในการเรียนรู้ ดังนี้
1. ภัยจากความปลอดภัยของข้อมูลส่วนบุคคล
การใช้โซเชียลมีเดียอาจมีความเสี่ยงต่อการรั่วไหลของข้อมูลส่วนบุคคล จึงควรระมัดระวังในการแชร์ข้อมูลส่วนตัว และควรเลือกใช้โซเชียลมีเดียที่ปลอดภัยและเชื่อถือได้
2. ภัยจากการถูกรบกวนและการกลั่นแกล้งทางไซเบอร์
โซเชียลมีเดียอาจเป็นแหล่งของการถูกรบกวน การกลั่นแกล้งทางไซเบอร์และการคุกคาม จึงควรมีการกำหนดกฎระเบียบและมาตรการป้องกันอย่างเหมาะสม
3. ภัยจากการเสพติดโซเชียลมีเดีย
การใช้โซเชียลมีเดียมากเกินไปอาจนำไปสู่การเสพติด ส่งผลกระทบต่อการเรียนรู้ สุขภาพ และชีวิตส่วนตัว จึงควรมีการจัดการเวลาในการใช้โซเชียลมีเดียอย่างเหมาะสม
4. ภัยจากข้อมูลที่ไม่ถูกต้องและการเผยแพร่ข้อมูลเท็จ
โซเชียลมีเดียอาจมีข้อมูลที่ไม่ถูกต้อง ข้อมูลเท็จ หรือข่าวปลอม จึงควรตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูลก่อนที่จะนำไปใช้ในการเรียนรู้
5. ภัยจากการละเมิดลิขสิทธิ์
การใช้เนื้อหาจากโซเชียลมีเดียโดยไม่ได้รับอนุญาตย่อมอาจเป็นการละเมิดลิขสิทธิ์ได้ จึงควรระมัดระวังในการใช้เนื้อหาต่าง ๆ และควรขออนุญาตก่อนนำไปใช้

วิเคราะห์ประโยชน์และข้อควรระวังของการใช้โซเชียลมีเดียในการเรียนรู้
        เมื่อได้ทราบถึงประโยชน์หรือคุณค่าและข้อที่ควรระวังหรือโทษของการใช้โซเชียลมีเดียในการเรียนรู้และการสื่อสารแล้ว จึงมีความจำเป็นที่สุดที่คนเราควรจะได้วางแนวทางในการใช้โซเชียลมีเดียในการเรียนรู้เหมาะสม ก่อให้เกิดประสิทธิภาพและความปลอดภัยให้ได้ กล่าวคือสังคมโดยรวมควรที่จะได้มีวิธีการหรือมาตรการต่าง ๆ เกี่ยวกับการใช้โซเชียลมีเดียดังนี้
1. มีการกำหนดกฎระเบียบและนโยบาย
ควรมีออกกฎระเบียบและนโยบายในการใช้โซเชียลมีเดียอย่างชัดเจน เพื่อให้แน่ใจว่าการใช้โซเชียลมีเดียจะเป็นไปอย่างปลอดภัยและเหมาะสมกับผู้คนในสังคม
2. มีการให้ความรู้และการฝึกอบรม
ควรได้รับการให้ความรู้และการฝึกอบรมพัฒนาเกี่ยวกับการใช้โซเชียลมีเดียอย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ เพราะการอบรมนี้จะช่วยให้คนในสังคมเกิดความรู้และทักษะจนสามารถป้องกันภัยต่าง ๆ ได้
3. มีการตรวจสอบและการควบคุม
ควรมีการตรวจสอบและควบคุมการใช้โซเชียลมีเดียอย่างเหมาะสม เพื่อป้องกันการเกิดปัญหานานาประการ กล่าวคือสังคมควรได้ให้ทุกคนมีโอกาสในใช้โซเชียลมีเดียอย่างอิสระ แต่สังคมก็ควรได้มีการป้องกันความเสี่ยงภัยในทุกระดับด้วย
4. มีการส่งเสริมการใช้โซเชียลมีเดียอย่างสร้างสรรค์
ควรส่งเสริมการใช้โซเชียลมีเดียในการสร้างสื่อการเรียนรู้ การแลกเปลี่ยนความรู้และการทำงานร่วมกัน เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดคือสังคมควรที่จะได้ส่งเสริมและสนับสนุนให้ผู้ใช้โซเชียลมีเดียใช้อย่างเหมาะสม ถูกต้อง และไม่ผิดกฎหมาย เรียกว่าไม่นำโซเชียลมีเดียรังแก เบียดเบียน หรือทำร้ายผู้อื่นนั่นเอง

บทสรุป
        กล่าวโดยสรุปแล้ว การใช้โซเชียลมีเดียเพื่อการเรียนรู้ในสมัยปัจจุบันนี้มีทั้งประโยชน์และข้อควรระวังเป็นอย่างมาก ดังนั้น หากประสงค์จะทำให้การนำโซเชียลมีเดียมาใช้เกิดประสิทธิภาพและความปลอดภัยกับทุกฝ่ายนั้น จึงมีความจำเป็นที่สังคมโดยรวมหรือทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้องควรที่จะได้ร่วมกันวางแผน ออกมาตรการหรือกำหนดกฎระเบียบ มีการให้ความรู้ความเข้าใจอย่างชัดเจน มีการประยุกต์ใช้อย่างมีคุณธรรมจริยธรรม และมีการตรวจสอบอย่างเหมาะสม เพื่อให้การเรียนรู้ผ่านโซเชียลมีเดียเป็นประโยชน์ต่อผู้ใช้และส่งเสริมการพัฒนาสังคมอย่างยั่งยืนต่อไป