จุลสารนวัตกรรม ฉบับที่ 79 – นวัตกรรมจากสถาบัน : เรื่อง การเรียนรู้แบบอิงประสบการณ์ภายใต้กรอบแนวคิดความรู้ในเนื้อหาผนวกวิธีสอนและเทคโนโลยี: ความท้าทายในการสอนคณิตศาสตร์ในยุคโควิด-19

        การศึกษาเป็นเครื่องมือสำคัญในการสร้างคน สร้างสังคม สร้างชาติ และเป็นกลไกหลักในการพัฒนากําลังคนขอประเทศให้มีคุณภาพสามารถดำรงชีวิตกับบุคคลอื่นในสังคมได้อย่างเป็นสุข โดยเฉพาะอย่างยิ่งการดำรงชีวิตในกระแสการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วของโลก แต่จากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคไวรัสโคโรนา 2019 (COVID–19) ทำให้ส่งผลกระทบให้เกิดการปรับตัวในการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการเรียนการสอนเป็นรูปแบบออนไลน์อย่างกะทันหันถือเป็นความท้าทายอย่างยิ่ง ผู้สอนต้องปรับเปลี่ยนรูปแบบการเรียนการสอนไม่สามารถดำเนินกิจกรรมการเรียนการสอนได้อย่างเต็มที่เช่นเคย การจัดการเรียนรู้จึงต้องผสมผสานในหลายลักษณะตามแนวคิดและประสบการณ์ของผู้สอนและผู้เรียน และควรมุ่งเน้นที่การส่งเสริมการพัฒนาแนวคิดใหม่ (Design Thinking) การพัฒนาทักษะชีวิต (Life Skill) ในภาวะวิกฤติที่อาจจะเกิดขึ้นในอนาคต ในด้านความรู้ (Knowledge) ทักษะ (Skill) และกระบวนการทางความคิด (Mindset) (เทื้อน ทองแก้ว, 2563) ซึ่งแนวทางการจัดการศึกษาอันหนึ่งที่สามารถตอบสนองต่อเป้าหมายดังที่กล่าวมาแล้วก็คือการจัดการศึกษาแบบอิงประสบการณ์ (Experiential Learning)
        การจัดการศึกษาแบบอิงประสบการณ์ (Experiential Learning) เป็นวิธีการสอนที่จะทำให้ผู้เรียนได้รับประสบการณ์ (Experience) ที่จำเป็นต่อการเรียนรู้ในเรื่องที่เรียนรู้ก่อน และให้ผู้เรียนสังเกต ทบทวนสิ่งที่เกิดขึ้นและนำสิ่งที่เกิดขึ้นมาคิดพิจารณาไตร่ตรองร่วมกัน จนกระทั้งผู้เรียนสามารถสร้างความคิดรวบยอดหรือสมมติฐานต่าง ๆ ในเรื่องที่เรียนรู้ แล้วจึงนำความคิดหรือสมมติฐานต่าง ๆ เหล่านั้นไปประยุกต์ใช้ในสถานการณ์ใหม่ ๆ ต่อไป (ทิศนา แขมมณี, 2556) และยังสามารถพัฒนาในด้านความรู้ การคิด และความสามารถในการปฏิบัติ ของผู้เรียนได้เป็นอย่างดี ทั้งนี้การจัดการเรียนรู้แบบอิงประสบการณ์เป็นวิธีการสอนที่เหมาะสมในการใช้สื่อสังคมมาร่วมในการเผชิญประสบการณ์ของผู้เรียน โดยผู้สอนสามารถเลือกใช้เทคโนโลยีที่เหมาะสมกับวิธีการจัดการเรียนรู้ในเนื้อหาเฉพาะหนึ่ง ๆ ซึ่งเป็นแนวคิดสำคัญของความรู้ที่เรียกว่า ความรู้ในเนื้อหาผนวกวิธีสอนและเทคโนโลยี (Technological, Pedagogical and Content Knowledge; TPACK) (Koehler & Mishra, 2008) ซึ่ง Punya Mishra และ Matthew Koehler แห่ง Michigan State University ได้นำเสนอกรอบแนวคิด TPACK ไว้ในปี ค.ศ. 2006 แสดงได้ดังแผนภาพ 1

        ความรู้ในเนื้อหาผนวกวิธีสอนและเทคโนโลยีนี้มีความสำคัญอย่างยิ่งในการสอนคณิตศาสตร์ในสถานการณ์แพร่ระบาดของโควิด-๑๙ (COVID-19) ที่สถานการณ์บังคับให้ครูผู้สอนต้องจัดการเรียนรู้แบบออนไลน์ (online) ให้แก่ผู้เรียนเพื่อหลีกเลี่ยงการแพร่ระบาดของเชื้อโควิด-๑๙ ซึ่งเมื่อพิจารณาจากจากกรอบแนวคิด TPACK จะเห็นว่า ครูผู้สอนคณิตศาสตร์ควรมีความรู้ความสามารถในการเลือกใช้เทคโนโลยีช่วยการเรียนรู้ (TK) ที่เหมาะสมกับวิธีสอน/กิจกรรมการเรียนรู้ (PK) และเนื้อหาที่ต้องการสอน (CK) โดยคำนึงถึงความเหมาะสมกับบริบทของผู้เรียนและธรรมชาติของวิชาด้วย

ผู้เขียนได้ทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวข้องและสังเคราะห์ขั้นตอนการจัดการเรียนรู้แบบอิงประสบการณ์ขึ้นมาจำนวน 6 ขั้น (Thongkum & Buaraphan, 2024) ดังนี้
ขั้นที่ 1 สำรวจประสบการณ์เดิมก่อนเผชิญประสบการณ์ใหม่ (Survey) คือ สำรวจประสบการณ์เดิมก่อนเผชิญประสบการณ์ใหม่ โดยใช้แบบทดสอบก่อนเรียน
ขั้นที่ 2 ปฐมนิเทศการเผชิญประสบการณ์ (Orientation) คือ ปฐมนิเทศเกี่ยวกับการเผชิญประสบการณ์ใหม่ อธิบายรายละเอียดวัตถุประสงค์การเรียนรู้ เนื้อหา กิจกรรมการเรียนรู้ ประสบการณ์ที่จะได้รับ
ขั้นที่ 3 เผชิญประสบการณ์ภายใต้ปฏิสัมพันธ์กลุ่มแบบร่วมมือ (Experiencing) คือ เผชิญประสบการณ์ใหม่ที่เน้นการลงมือปฏิบัติในสภาพจริงภายใต้ปฏิสัมพันธ์กับเพื่อนร่วมกลุ่มและผู้สอน
ขั้นที่ 4 ทบทวน สะท้อน อภิปราย และประเมินผลจากประสบการณ์ (Reflection) คือ การนำเสนอผลการเผชิญประสบการณ์โดยใช้สื่อและเทคโนโลยีที่น่าสนใจและสอดคล้องกับเนื้อหาที่จะนำเสนอ 
ขั้นที่ 5 สรุปผลจากประสบการณ์ (Summary) คือ การร่วมกันสรุปผลการเรียนรู้จากการเผชิญประสบการณ์
ขั้นที่ 6 ประยุกต์ใช้องค์ความรู้จากการเผชิญประสบการณ์ (Application) คือ ประยุกต์ใช้องค์ความรู้จากการเผชิญประสบการณ์ใหม่ในสถานการณ์ต่าง ๆ ที่หลากหลายภายใต้รูปแบบที่เหมาะสม
        โดยทุกขั้นตอน ครูผู้สอนคณิตศาสตร์ควรสามารถประยุกต์ใช้กรอบแนวคิดความรู้ในเนื้อหาผนวกวิธีสอนและเทคโนโลยีเพื่อช่วยในการจัดการเรียนรู้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ผู้วิจัยขอยกตัวอย่างความสัมพันธ์ระหว่างขั้นตอนการจัดการเรียนรู้แบบอิงประสบการณ์และเทคโนโลยีช่วยการจัดการเรียนรู้ เรื่อง เลขยกกำลังที่มีเลขชี้กำลังเป็นจำนวนเต็ม สำหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 ดังตาราง 1

ตาราง 1 ขั้นตอนการจัดการเรียนรู้แบบอิงประสบการณ์และเทคโนโลยีช่วยการจัดการเรียนรู้

       การเลือก application ควรมีความเหมาะสมกับเป้าหมายของกิจกรรมการเรียนรู้ เช่น การทดสอบ การระดมสมอง การนำเสนอ ก็ควรใช้ application ที่แตกต่างกันไป เนื่องจาก application แต่ละอันจะมีจุดเด่นที่แตกต่างกันไป
       บทความนี้แสดงให้เห็นว่า กรอบแนวคิดความรู้ในเนื้อหาผนวกวิธีสอนและเทคโนโลยีสามารถนำมาประยุกต์ใช้ในการจัดการเรียนรู้แบบอิงประสบการณ์ได้เป็นอย่างดีเพื่อนำไปสู่การจัดการเรียนรู้วิชาคณิตสาสตร์ที่มีคุณภาพและเป็นประโยชน์ต่อทั้งผู้สอนและผู้เรียน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในยุคที่มีการแพร่ระบาดของเชื้อ COVID-19 ที่ต้องอาศัยการจัดการเรียนรู้แบบออนไลน์ การจัดการเรียนรู้แบบอิงประสบการณ์จะช่วยให้ผู้เรียนสามารถเชื่อมโยงความรู้กับกระบวนการ มีทักษะกระบวนการทางคณิตศาสตร์ และสร้างองค์ความรู้ด้วยตนเอง อีกทั้งผู้เรียนมีส่วนร่วมในการเรียนรู้ทุกขั้นตอนจากการลงมือปฏิบัติจริง นอกจากนั้นผู้เรียนยังได้พัฒนาทักษะการทำงานกับผู้อื่นเป็นทีมได้เป็นอย่างดี ประสบการณ์ที่นักเรียนจะได้รับจากการจัดการเรียนรู้แบบอิงประสบการณ์แบบออนไลน์นับเป็นโจทย์ใหญ่ที่ครูผู้สอนคณิตศาสตร์ต้องนำไปขบคิดและหาคำตอบที่เหมาะสมให้ได้ เพื่อให้สามารถผ่านพ้นวิกฤตการแพร่ระบาดของเชื้อโรคที่สามารถแพร่ระบาดได้นอกเหนือจากเชื้อ COVID-19 ซึ่งอาจเกิดขึ้นได้ในอนาคตอันใกล้นี้

การสืบค้นงานวิจัยฉบับเต็ม:
Thongkum, S. & Buaraphan, K. (2024). Integrating technological pedagogical and content knowledge (TPACK) with experiential learning: A challenge in teaching mathematics in COVID-19 pandemic situation. AIP Conference Proceedings, 3024(1), 050043-1–050043-9.

เอกสารอ้างอิง

Mishra, P. & Koehler, M. J. (2006). Technological pedagogical content knowledge: A framework for teacher knowledge. Teachers College Record, 108(6), 1017-1054. https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1111/j.1467-9620.2006.00684.x

Shulman, L. S. (1986). Those who understand: Knowledge growth in teaching. Educational Researcher, 15(2), 4–14 https://www.jstor.org/stable/1175860  

Thongkum, S. & Buaraphan, K. (2024). Integrating technological pedagogical and content knowledge (TPACK) with experiential learning: A challenges in teaching mathematics in COVID-19 pandemic situation. AIP Conference Proceedings, 3024(1), 050043-1–050043-9.

ทิศนา แขมมณี. (2556). ศาสตร์การสอน: องค์ความรู้เพื่อการจักระบวนการเรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพ (พิมพ์ครั้งที่ 17).
กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

เทื้อน ทองแก้ว. (2563). การออกแบบการศึกษาในชีวิตวิถีใหม่: ผลกระทบจากการแพร่ระบาด COVID-19. คุรุสภาวิทยาจารย์, 1(2), 1-10.