สาระสำคัญจากงานประชุม ITA-MU เรื่อง ความขัดแย้งระหว่างประโยชน์ส่วนตนกับส่วนรวม
เรื่อง : จันทรัตน์ หิรัญกิจรังษี
ในการประชุมสัมมนาเชิงปฏิบัติการกำกับติดตามการส่งเสริมคุณธรรมและความโปร่งใสในการดำเนินงานตามยุทธศาสตร์ด้านธรรมาภิบาลของมหาวิทยาลัยมหิดล ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2566 เมื่อวันที่ 15 ธันวาคม 2566 ณ โรงแรม รอยัล ซิตี้ ปิ่นเกล้า กรุงเทพมหานคร มีการจัดปาฐกถาพิเศษ หัวข้อ “การขัดกันระหว่างประโยชน์ส่วนตนและประโยชน์ส่วนรวม” โดย นายอุทิศ บัวศรี รองเลขาธิการคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ ซึ่งมีสาระสำคัญและเนื้อหาเสริมความความรู้ความเข้าใจให้แก่ผู้อ่านเพิ่มเติม โดยผู้เขียนสรุปเนื้อหาแบ่งออกเป็น 3 ตอน สำหรับบทความตอนที่ 1 นี้ มีรายละเอียดหัวข้อต่าง ๆ ดังนี้
ความหมายเกี่ยวกับความขัดแย้งระหว่างประโยชน์ส่วนตนกับส่วนรวม หรือ การขัดกันระหว่างประโยชน์ส่วนตนและประโยชน์ส่วนรวม หรือ ผลประโยชน์ทับซ้อน (Conflict of Interest: COI)
การที่เจ้าหน้าที่ของรัฐกระทำการใด ๆ หรือดำเนินการในกิจการสาธารณะที่เป็น การดำเนินการตามอำนาจหน้าที่หรือความรับผิดชอบในกิจการของรัฐ เพื่อประโยชน์ของรัฐหรือเพื่อประโยชน์ส่วนรวม แต่เจ้าหน้าที่ของรัฐได้มีผลประโยชน์ส่วนตนเข้าไปแอบแฝง หรือเป็นผู้ที่มีส่วนได้เสียในรูปแบบต่าง ๆ หรือนำประโยชน์ส่วนตนหรือความสัมพันธ์ส่วนตนเข้ามีอิทธิพลหรือเกี่ยวข้องในการใช้อำนาจหน้าที่หรือดุลยพินิจในการพิจารณา ตัดสินใจในการกระทำการใด ๆ หรือดำเนินการดังกล่าวนั้น เพื่อแสวงหาประโยชน์ทางการเงิน ทรัพย์สิน หรือประโยชน์อื่นใด สำหรับตนเองหรือพวกพ้อง เป็นเหตุหรืออาจเป็นเหตุทำให้บุคคลดังกล่าวไม่สามารถใช้ดุลยพินิจ หรือปฏิบัติหน้าที่ ได้อย่างเป็นกลาง ตรงไปตรงมาเพื่อรักษาผลประโยชน์ของส่วนรวม หน่วยงาน หรือองค์กรได้อย่างเต็มที่ หรือกล่าวอีกนัยหนึ่งน่าเชื่อว่าบุคคลนั้นจะเห็นแก่ประโยชน์ส่วนตนเองที่เกี่ยวข้องอยู่มากกว่าประโยชน์ของส่วนรวม ซึ่งเป็นโอกาสช่องว่างในการทุจริตคอร์รัปชัน
ปัจจัยหรือองค์ประกอบที่ทำให้เกิดผลประโยชน์ทับซ้อน (Conflict of Interest: COI)
- บุคคลนั้นมีสถานะเป็นเจ้าหน้าที่ของรัฐที่ต้องรับผิดชอบต่อประโยชน์สาธารณะ หรือมีอำนาจหน้าที่เกี่ยวข้องกับประโยชน์ส่วนรวมในเรื่องนั้น ๆ
- เกิดสถานการณ์ที่มีผลประโยชน์ขัดกัน (มีผลประโยชน์ส่วนตนเข้าไปเกี่ยวข้อง) โดยเข้ามาแทรกแซงการตัดสินใจหรือการใช้ดุลยพินิจอย่างใดอย่างหนึ่ง
- เกิดการตัดสินใจเพื่อประโยชน์ส่วนตนมากกว่าส่วนรวม (อาจเป็นทรัพย์สินหรือประโยชน์อื่นใดก็ได้/ ทรัพย์สินหรือประโยชน์ของบุคคลอื่น)
หากพิจารณาให้ดีจะพบว่า การคอร์รัปชันอาจไม่ได้เป็นการขัดกันระหว่างผลประโยชน์ส่วนตนและผลประโยชน์ส่วนรวม แต่เมื่อมีพฤติกรรมของการขัดกันระหว่างผลประโยชน์ส่วนตนและผลประโยชน์ส่วนรวม หรือ ผลประโยชน์ทับซ้อน (Conflict of Interest: COI) เกิดขึ้น ก็อาจจะนำไปสู่การคอร์รัปชันได้
ความเข้าใจต่อผลประโยชน์ส่วนรวมหรือผลประโยชน์สาธารณะ (Public Interests)
เริ่มจากแนวคิดพื้นฐานว่าด้วย “ประโยชน์สาธารณะ” คือ รัฐโดยองค์กรของรัฐหรือเจ้าหน้าที่ของรัฐเป็นผู้ดูแลรักษาประโยชน์ส่วนรวมหรือประโยชน์สาธารณะ แต่ในกรณีที่ประโยชน์ส่วนตัวของเอกชนไม่สอดคล้องกับประโยชน์สาธารณะจะต้องให้ประโยชน์สาธารณะอยู่เหนือประโยชน์ส่วนตัวของเอกชน เนื่องจากสถานะของเจ้าหน้าที่ของรัฐ มีความสัมพันธ์กับรัฐ 2 สถานะ ดังนี้
- เจ้าหน้าที่ของรัฐ: เป็นบุคคลที่ทำงานให้กับรัฐหรือเป็นตัวแทนของรัฐ และทำอะไรต้องทำตามกฎหมายหรือมีกฎหมายให้อำนาจ (เช่น การปฏิบัติหน้าที่ การอนุมัติ การอนุญาต การใช้ดุลพินิจ ฯลฯ)
- เอกชน: เจ้าหน้าที่ของรัฐคือเอกชนคนหนึ่ง จะทำอะไรก็ได้ ถ้าไม่ฝ่าฝืนกฎหมายหรือมีกฎหมายห้าม (เช่น มุ่งหาแสวงหา กำไร/ผลประโยชน์ ฯลฯ) เพื่อประโยชน์ตนเองหรือพวกพ้อง
ดังนั้น ในการปฏิบัติหน้าที่ของเจ้าหน้าที่ของรัฐจะต้องสามารถแยกเรื่องตำแหน่งหน้าที่กับเรื่องส่วนตัวออกจากกันได้ และห้ามการกระทำที่เป็นการขัดกันระหว่างประโยชน์ส่วนบุคคลกับประโยชน์ส่วนรวม
หากพิจารณาให้ดีจะพบว่า การปรับฐานคิดเจ้าหน้าที่ของรัฐเพื่อการทำความเข้าใจเรื่องการทุจริตต่อหน้าที่ การขัดกันแห่งผลประโยชน์ (COI) และจริยธรรม จะต้องใช้สมองส่วนหน้าฝึกทักษะการคิดวิเคราะห์แยกแยะระหว่างประโยชน์ส่วนบุคคลกับประโยชน์ส่วนรวม แล้วยึดประโยชน์ส่วนรวมมากกว่าประโยชน์ส่วนตน เพื่อประโยชน์สุข แก่บุคคลทั้งหลายในสังคม จึงเป็นสิ่งสำคัญจำเป็น และจะก่อให้เกิดผลหรือการแสดงออกทางพฤติกรรมโดยอัตโนมัติ
| โครงสร้างสมอง | หน้าที่ (ความต้องการของมนุษย์) | ปัจจัยเอื้อต่อความต้องการ | ไตรสิกขา | วิธีการแก้ปัญหาด้วยกลยุทธ์ Three-Pronged Approach (3PA) | กฎหมายที่เกี่ยวข้อง |
| 1. สมองส่วนหลัง | ทำหน้าที่เพื่อการอยู่รอดของชีวิต (เช่น ความต้องการปัจจัยพื้นฐาน ความมั่นคงและปลอดภัย) | เงิน | ศีล (สีลสิกขา) | ขัดข้อง (Enforcement) | – ประมวลกฎหมายอาญา พ.ศ. 2551 และที่แก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2565 – พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการทุจริต พ.ศ. 2561 – พระราชบัญญัติว่าด้วยความผิดของพนักงานในองค์การหรือหน่วยงานของรัฐ พ.ศ. 2502 – พระราชบัญญัติว่าด้วยความผิดเกี่ยวกับการเสนอราคาต่อหน่วยงาน พ.ศ. 2542 – พระราชบัญญัติจัดตั้งศาลอาญาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบ พ.ศ. 2559 – พระราชบัญญัติวิธีพิจารณาคดีทุจริตและประพฤติมิชอบ. พ.ศ. 2559 – พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญ ว่าด้วยวิธีพิจารณาคดีอาญาของผู้ดํารงตําแหน่งทางการเมือง พ.ศ. 2560 |
| 2. สมองส่วนกลาง | ทำหน้าที่ด้านอารมณ์ ความจำระยะยาว แรงจูงใจเพื่อการอยู่ร่วมกันเป็นฝูง (เช่น ความรัก ความผูกพันธ์ การสร้างความภูมิใจและชื่อเสียง) | เวลา | สมาธิ (จิตตสิกขา) | ป้องกัน (Prevention) | – พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการทุจริต พ.ศ. 2561 § มาตรา 32 และ 35 (มาตรการป้องกันการทุจริตฯ) § มาตรา 126-129 (การขัดกันแห่งผลประโยชน์) § มาตรา 102 -125 (การตรวจสอบทรัพย์สินฯ) – พระราชบัญญัติการจัดการหุ้นส่วนและหุ้นของคณะรัฐมนตรี พ.ศ. 2543 |
| 3. สมองส่วนหลัง | มีสติปัญญา รู้ตน รู้เขา รู้ควบคุมตน มีศีลธรรม มีน้ำใจ เพื่อการอยู่อย่างมีความหมาย (เช่น การอยู่อย่างมีความหมายเพื่อพัฒนาด้วยความเป็นมนุษย์สมบูรณ์) | การพัฒนาตนเอง | ปัญญา (ปัญญาสิกขา) | พัฒนา (Education) | – พระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยการป้องกันและปราบปรามการทุจริต พ.ศ. 2561 § มาตรา 33 (ส่งเสริมให้ประชาชนมีความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับอันตรายของการทุจริตและค่านิยมที่เน้นการพึ่งพาระบบอุปถัมภ์ในสังคม) |
เอกสารอ้างอิง (References)
- สำนักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ. (มีนาคม 2563). คู่มือการปฏิบัติงานเพื่อป้องกันความขัดกันระหว่างผลประโยชน์ส่วนตนกับผลประโยชน์ส่วนรวม. กรุงเทพฯ. สืบค้นเมื่อ 15 มกราคม 2567, จาก http://docs.nhrc.or.th/uploads/65268-110563.pdf
- อุทิศ บัวศรี. (พฤศจิกายน 2556). การขัดกันระหว่างประโยชน์ส่วนตนและประโยชน์ส่วนรวม. เอกสารประกอบการบรรยายการประชุมสัมมนาเชิงปฏิบัติการกำกับติดตามการส่งเสริมคุณธรรมและความโปร่งใสในการดำเนินงานตามยุทธศาสตร์ด้านธรรมาภิบาลของมหาวิทยาลัยมหิดล ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2566, นนทบุรี: สำนักงานคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามการทุจริตแห่งชาติ. (อัดสำเนา).
เนื้อหานี้มีประโยชน์กับท่านหรือไม่ โปรดให้คะแนน
(1 votes, average: 4.00 out of 4)
Loading… 