วิวัฒนาการของสัตว์มีกระดูกสันหลัง

           บรรพบุรุษของสัตว์มีกระดูกสันหลังเริ่มจากสัตว์น้ำที่มีรูปร่างคล้ายปลา แต่ไม่มีขากรรไกร ต่อมาวิวัฒนาการออกเป็นสองสาย สายที่หนึ่งคือพวกปลาปากกลม (cyclostome) ซึ่งส่วนมากสูญพันธุ์ไปแล้ว ในปัจจุบันเหลือเพียงปลาปากกลมสมัยใหม่ ได้แก่ แฮคฟิช (hagfish) และแลมเพรย์ (lamprey) อีกสายหนึ่งเป็นพวกปลาที่มีขากรรไกรและครีบคู่ เรียกว่า พลาโคเดิร์ม (placoderm) ทำให้พฤติกรรมการกินอาหารเปลี่ยนไปจากการดูดกินสารอินทรีย์ในน้ำ

ปลาไม่มีขากรรไกรออสตราโคเดิร์ม (ostracoderm) สูญพันธุ์ไปแล้ว มีกำเนิดตั้งแต่ยุคแคมเบรียนตอนปลาย
จนถึงยุคดีโวเนียน และเป็นบรรพบุรุษของพลาโคเดิร์ม

ปลาแฮคฟิช (ซ้าย) ปลาแลมเพรย์ (ขวา) เป็นปลาปากกลมสมัยใหม่ ซึ่งไม่มีขากรรไกรที่ยังเหลืออยู่ในปัจจุบัน

          ต่อมาพลาโคเดิร์มมีวิวัฒนาการแยกออกเป็นปลาสองกลุ่มคือ ปลากระดูกอ่อน (cartilaginous fish) และปลากระดูกแข็ง (bony fish) ซึ่งอาจเริ่มเกิดตั้งแต่ยุคซิลูเรียนตอนปลาย ลักษณะสำคัญที่ทำให้ปลาสองกลุ่มนี้ประสบความสำเร็จในการดำรงชีวิตในน้ำคือการปรับตัวด้านรูปร่างและโครงสร้างบางอย่าง เช่น การมีลำตัวเพรียว การมีครีบ การพัฒนากระดูกเพื่อช่วยค้ำจุนขากรรไกรและกล่องสมองเป็นต้น จากกลุ่มปลากระดูกแข็งนี้เองที่วิวัฒนาการต่อไปสายเป็นสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกพวกแรกๆ และจากนั้นสัตว์กลุ่มนี้จึงมีวิวัฒนาการออกเป็นสองสาย สายแรกวิวัฒนาการไปเป็นสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกในปัจจุบัน อีกสายหนึ่งแยกไปเป็นสัตว์เลื้อยคลานพวกแรกๆ

ดังเคิลออสเตียส (dunkleosteus) เป็นปลาขนาดใหญ่ที่มีขากรรไกร ขนาดตัวยาวเกือบ 10 เมตร
เป็นผู้ล่าอันดับต้นๆในท้องทะเลช่วงยุคดีโวเนียน หรือประมาณ 409-363 ล้านปีก่อน